29

Abu / 2013

Kultura askea?

Autorea:

Donostiako liburutegiek “Donostiakultura” marka darama. Betidanik liburutegi eta kulturaren arteko lotura zuzen horrek  buruhausteak sortu dizkit. Nahiago nuke liburutegia “kultura” bezalako kontzeptu abstraktu eta zail batengatik urrun balego. “Liburutegia marka edo irudi” independientea izatea.

Zer da kultura? Zer da kulturaren kudeaketa? Zertaz ari gara norbait kultua dela diogunean? Pertsona bakoitzak bere erara lotzen du kultura kontzeptua (liburuak, musika, antzerkia, zinema, kultura industria, kultura kudeaketa, kultura politika, museoak, artxibategiak, liburutegiak…); dena nahasian: ekipamenduak, eraikinak, euskarri fisikoak, sormen lana, kontzeptuak…

Kultura izenari erants diezazkiokegun adjektibo edo izen lagunei dagokienez, ugariak direla esan dezakegu zalantzarik gabe, eta orriak eta orriak beteko genituzkela ere. Kultura analogikoa, digitala, elitista, musikala, gastronomikoa…, kirol kultura, ahaleginaren kultura, euskal kultura, espainiarrra… Horien guztiak ditugu

Europan kulturaren hiriburuak izendatzen dira. Eslogan anitz sortzen dira horren inguruan. Hain zaila da kultura hiriburuaren proiektua azaltzea, ezen bulegoak eta langileak kontratatzen dira horretarako; baina, hiritarrak ez daki benetan zer den:  turismo era bat, edota europar politikarien azkenengo asmakizuna helburu ekonomikoakin ala auskalo zertarako!

Leonardo Padurak uztailaren 27ko Babelian kulturaren pirateriari buruz egiten du hausnarketa. Oso gustuko dut Padura, eta artikulu osoa irakurri nuen, batez ere copyright-en harira. Gaur egungo belaunaldiak uste du ez lukeela ordaindu behar jakinduriaz eta kultura gozatzeaz. “Kultura piratak” bihurtzen dira, eskubidea dute internetetik jaisteko dohain, orain arte liburudendan erosten zituzten liburuak. Copyright-en kontzeptua da, azken finean, zalantzan jartzen dena egungo gizartean. ” Kultura askea” kontzeptua ageri da.

Kultura askea

Jaron Rowanek kultura industrialaren beherakadari buruz eta kultura askearen garrantziaz idazten du. Bere artikulua ” Kultura aske digitala” liburuan aurki dezakezue. Aholkatzen dizuet.

Bertan, kultura askea eta software askearen paralelismoak eta desberdintasunak, azaltzen dira, interneten sorrera ere eta nola erabiltzen diren idazleen eskubideak aitzaki bezala, digital mundua kontrolatzeko.

Gaur arteko kultura eredua krisian dago. Eskubide bat al da kultura? Ala baliabidea? Bideragarria al da ekonomikoki aisialdi eta kultura industria?

Azkenengo urteetan, erakunde publikoek kultura egitasmo eta entrepresak bultzatu dituzte. Donostian, kultura hiriburu izateko burrukatu da.
Edozein kultura ekintza industria delako ideia indartu da. Europan, hain zuzen, ildo horretatik doaz, ” Europa sortzaile 2014-2020” programan. Lanpostu sortzaile den industria batez ari  gara: esku-lanaren %3,8a. eta Europako PIB/ BEG-ren 4,5a.

Horren aurrean, kultura askearen mugimendua sortu zen, software askearen gariapen neurrigabean oinarrituz, eta nolabait ere, erakunde handien kulturaren pribatizazio nahien aurka. Horren guztiarekin ondorioz, Espainian Sinde-Wert legea ezarri zen.

Horrekin guztiarekin batera, tresna digitalak hainbeste merketuz dira, ezen egun ia edozeinek badu nahi duen film, musika edota liburu deskargatzerik, eguneroko remixaren kultura sortuz.

Baina, Leonardo Paduraren artikulura itzuliz, eta, ez baditugu idazleak babesten? Edertasunaz, beldurraz, minaz… Idazten duten  horiek ez baditugu babesten? Ezin badute beraien lanak idazteaz ateratako diruaz bizi? Nork idatziko du, orduan? Hau da idatzi, letra larriz, sortu! .

Sarbidea, kultura errentagarri eredu berriak, talde balioa

 Egungo erronka da, leku komunetan dauden kultura lanak eskuratzeko bidea erraztea eta, era berean, haien berritzea ahalbidetzea.

Kultura eredu berriez argitu aurretik, ondasun kultural komuna definitu behar da. Eta hor beharko genuke egon liburutegiek.
Liburutegiak sortzailearen eskubideak babesten ditu, pirata berhezituz, eta era berean, lukro desio neoliberala galgatzen du, hiritarrari kulturarekiko lotura erraztuz; hau da, lan kulturalak edozein hiritarrentzat eskura jarriz.

Gaur egun gailentzen den ekonomia liberalak ez du kultura zer den galdetuko, edota zein den liburutegien eginkizuna kultura bideratzaile moduan, ez. Batzuetan, editoreen krisiaren kaltetuak gu izango garela, liburutegiak, erakundeak ordainduriko liburu elektroniko mailegu euskarriak sortzean.

Nik, zoritxarrez, ez dut hainbeste galderentzako erantzunik. Nola asebete sortzailearen eskubidea, bere banakakoaren balioa, kulturaren giza balioaren aurrean? Nola neur daiteke kulturaren giza balioa? Zer da guretzat kultura, edota ze kultura ondasuna bideratuak behar dugu, literatura kanona ere zalantzan dagoelarik?

Badakigu Industria kulturalak datu ekonomikoak defendatuko dituela eredu ordainduen alde; lanpostuak sortzen dira, aberastasuna, etab. Nik ikusten dut, inoiz baino argiago, liburutegiak direla gora egin behar dutenak aro digital honetan; erabiltzailearen eskuratze eskubidea eta sortzailearekiko errespetua, biak batera babesteko gai diren bakarrak baitira.

Bukatzeko erosi berria dudan liburua gomendatzen dizuet,  izenburu polita du eta pirateriaren gaiarekin lotuta dago: “Un mundo de todos y de nadie : piratas, riesgos y redes en el nuevo desorden global”. Daniel Innerarity egilearena.